Kiedy nasze dzieci zaczynały naukę jazdy na rowerze szybko okazywało się, że na czterech kółkach, dawali sobie radę ale gdy nadszedł czas nauki jazdy bez pomocy bocznych kółek to wymagało od nas już podpowiedzi, motywacji i wsparcia. Okres od 9 do 11 lat to początek okresu dorastania, podczas, którego następuje szybki wzrost mózgu i okres ten wymaga właśnie takiego wsparcia.

Od kilku lat obserwujemy pewien stały trend, dlatego dzisiaj o przełomie dorastania 9, 10 i 11 latków. 

ten krótki felieton ma pomóc rodzicom spojrzeć inaczej na nasze dorastające dzieci, a także oczekiwania, które przed nimi na tym etapie stawiamy.

Zacznijmy jednak od rzeczy najważniejszej czyli od rozwoju dziecka, a zwłaszcza jego funkcji/ umiejętności wykonawczych. Ok, ale co to są te funkcje wykonawcze? Najprościej mówiąc to zestaw umiejętności poznawczych niezbędnych do kontrolowania i samoregulacji zachowania. To, jak efektywnie będziemy uczyć się nowych rzeczy zależy w dużej mierze od sprawności naszych funkcji wykonawczych. Naukowcy pokazują, że wysoka samokontrola, zdolność skupiania uwagi przez dłuższy czas, pojemna pamięć robocza, planowanie i organizowanie swoich działań, zarządzanie czasem, elastyczność myślenia czy wytrwałość pozwalają lepiej przewidzieć sukces edukacyjny niż wysoki iloraz IQ.

Za działanie funkcji wykonawczych odpowiada rejon mózgu nazwany korą przedczołową. Jest to miejsce, które znajduje się z przodu twojej głowy, zaraz za czołem. Jest to obszar w naszym mózgu najmłodszy ewolucyjnie i tylko u ludzi rozwinął się on do takich rozmiarów. Płaty przedczołowe porównywane są do głównego kontrolera lotów na wielkim międzynarodowym lotnisku. Tak, jak kontroler odpowiada za sprawne i bezpieczne zarządzanie przepływem samolotów, tak płaty przedczołowe nadzorują, kierują oraz integrują pracę różnych części mózgu.

Kluczowy jest fakt, że nasze płaty przedczołowe, a więc i umiejętności wykonawcze rozwijają się przez bardzo długi czas! To, co równie ważne to informacja, że różne umiejętności wykonawcze budują się w różnym czasie. Przykładowo: pamięć robocza, utrzymywanie uwagi czy hamowanie reakcji to umiejętności, których zaczątki pojawiają się już u 6 miesięcznych dzieci, by dalej budować się i wzmacniać w toku dalszego rozwoju. Pewne funkcje wykonawcze, takie jak np. zarządzanie czasem, planowanie i ustalanie priorytetów, organizacja to umiejętności, które zaczynają intensywnie się rozwijać dopiero w okresie adolescencji ( 11-12 lat). Na wykresie poniżej możecie zobaczyć jak to się układa:





Wydaje się, że to taki trudny moment w rozwoju wielu dzieci, który może wynikać z nakładania się dwóch czynników: bardzo szybkiego rozwoju mózgu, który polega na reorganizacji płatów przedczołowych przypadających na wiek 10-12 lat. Dla mózgu to czas gwałtownych, skokowych zmian, które są często bardzo nierównomierne i nieprzewidywalne- i bywa, że dla otoczenia widoczne jako chwilowy regres [ Jak to podsumował jeden z rodziców: mam wrażenie, że moje dziecko lepiej ogarniało swoje obowiązki jak miało 8 lat niż teraz!].To bardzo ważny okres, który stanie się zaczątkiem wyłaniania się nowej jakości pracy mózgu m.in w zakresie ustalania i planowania realizacji celów, organizacji pracy, zarządzania czasem. Zakłada się, że w tym intensywnym czasie zmian, mózg dziecka może potrzebować raczej większego, niż mniejszego wsparcia.

Zdejmowanie tych bocznych kółek, na których tak dobrze już dziecko jeździło i przesiadanie się ten bardziej ‘dorosły’ model, przypada dodatkowo na dużą zmianę, z jaką przyjdzie się zmierzyć w szkole. 

Nie da się ukryć, że przejście z klas początkowych na poziom klas IV-VI jest sporym wyzwaniem. Zwiększa się ilość nauczycieli, wymagań, zadań, nauki, a nawet złożoność kontaktów społecznych, w których trzeba się odnaleźć. Poniżej znajdziecie przykładową listę obowiązków, w których uczniowie klasy IV-VI powinni się odnaleźć :*





A przecież, żeby sobie dobrze z tymi wszystkimi oczekiwaniami poradzić, potrzeba sprawnie funkcjonujących umiejętności wykonawczych- w tym wielu tych, które w tym wieku zaczynają się dopiero rozwijać/ lub ulegają reorganizacji!

W wielu nauczycielach i rodzicach pojawia się dodatkowo oczekiwanie, że w tym wieku młody człowiek powinien już sam ogarniać, bez tej naszej pomocy, którą otaczaliśmy go w klasach I-III. Dla dziecka to trochę tak, jakby musieć opanować trudną sztukę jeżdżenia na dwóch kółkach na nowym, jakże wymagającym dla niego terenie. I raczej nie mogąc przy tym liczyć na pomoc dorosłych, ale za to będąc wystawionym na ciągłą ocenę z ich strony ( jak to znowu zapomniałeś przepisać z tablicy co masz zadane? jesteś już w takim wieku, że musisz sam umieć się zorganizować z pracą domową). Musicie przyznać, że to niełatwe zadanie!

Warto więc uważnie obserwować, jak nasze dziecko sobie w tej zmianie radzi- i, gdy zajdzie taka potrzeba, nie bać się dawać swojego wsparcia. A gdybyście szukali dobrej literatury, która może wam w tym pomóc to polecam książkę : ” Zdolne, ale rozkojarzone. Wspieranie rozwoju dziecka za pomocą treningu umiejętności wykonawczych” Peg Dawson, Richarda Guare, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.



* zdjęcie pochodzi z książki: “Zdolne, ale rozkojarzone. Wspieranie rozwoju dziecka za pomocą treningu umiejętności wykonawczych” Peg Dawson, Richarda Guare, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.